Kan bedrijf werknemers verplichten om verlof op te nemen?

Vraag

Antwoord

Dit betreft een regeling op het gebied van vakantiedagen. Het recht op vakantiedagen is geregeld in het Burgerlijk Wetboek: een werknemer heeft recht op een minimumaantal vakantiedagen, die hij naar eigen inzicht kan besteden. De wettelijke vakantiedagen. Daarnaast kan een werkgever ook nog extra dagen toekennen: de bovenwettelijke dagen. Voor beide soorten vakantiedagen geldt een ander regime, wat ook nog eens afhangt van de vraag of dit in een cao is geregeld of niet. Dan kun je daar lezen wat mogelijk van toepassing is. 

Het voorgenomen besluit van de directie kan alleen maar van toepassing zijn op de bovenwettelijke vakantiedagen (als die er zijn bij jullie). Het is vanzelf rechtsgeldig als er in een arbeidsvoorwaardenreglement (of de cao) staat dat de werkgever kan verplichten deze dagen op bepaalde momenten op te nemen.

Maar een dergelijk besluit kan niet zomaar eenzijdig worden genomen als hierover geen afspraken met de betrokken werknemers zijn gemaakt, of als de cao dit niet toestaat. Waarschijnlijk beroept de werkgever zich in jullie geval op een zwaarwegend belang, waardoor een soort belangenconflict ontstaat: de werknemers ‘moeten de maatregel wel accepteren, want anders dreigt de onderneming te moeten reorganiseren of failliet te gaan’. In zo’n geval kom je in een discussie terecht: de werknemer kan dat zwaarwegende belang aanvechten, door te stellen dat ‘die dreiging wel meevalt’. Een gezond bedrijf kan immers wel tegen een stootje. Dan ontstaat er een situatie waarin geldt dat er per geval bekeken moet worden welk belang zwaarder weegt.

Over het algemeen kun je stellen dat dit soort discussies niet vallen onder het instemmingsrecht van de OR conform art. 27 lid 1 b WOR (vakantieregeling), maar met de individuele werknemers moeten worden beslecht. De OR kan dus zijn achterban adviseren niet automatisch met de maatregelen akkoord te gaan, maar met de werkgever in overleg te treden over de aantasting van het eigen recht op besteding van deze dagen (mits dit dus niet bij voorbaat al is ingeperkt) of over een zwaarwegender individueel belang, dat opweegt tegen het bedrijfsbelang. Werknemers moeten wel oppassen de arbeidsrelatie niet te verstoren (bijvoorbeeld omdat ze lichtzinnig of ‘brutaal’ de discussie voeren) en dus alleen met recht en rede tegen de maatregel bezwaar te maken.

Voor de OR kan er ook nog een andere rol zijn, namelijk in de overlegvergadering de reden van de maatregel (teruglopende orders) te bespreken. Is de situatie wel echt zo urgent? Als je in die discussie overtuigd raakt, kun je dat ook aan je achterban laten weten.

Voor meer achtergrond:

Arbeidsvoorwaarden

Instemmingsrecht

Adviesrecht

De algemene gang van zaken van de onderneming (artikel 24-overleg)

Redactie Inzicht 1 december 2025