OK greep diep in bij Privazorg, mede op verzoek van cliëntenraad

Twaalf miljoen dividend

De IGJ kwam tot zijn stap omdat het volkomen onduidelijk was hoe de verantwoordelijkheden en geldstromen in elkaar zaten. Er was op zijn minst een schijn van belangenverstrengeling. De organisatie, die bestaat uit een lange lijst BV's, heeft in twintig jaar tijd reserves van tientallen miljoenen opgebouwd en keert hoge 'management fees' uit. Sinds twee jaar, na ophef die klanten afschrikte, maakt het een paar miljoen verlies per jaar. Toch wilden de twee stichtingen die de aandelen bezitten een dividend van 12 miljoen aan zichzelf uitkeren. De IGJ concludeerde dat de continuïteit van de zorgverlening gevaar liep.

Breuk met RvC

Toen bekend werd dat een van de stichtingsbestuurders, Barend van Leeuwen, een dubbelfunctie had waardoor hij niet over de dividenduitkering mocht meebeslissen, legde hij een van die functies neer, maar wel tegen een beëindigingsvergoeding van twaalf maandsalarissen. Eind 2017 hadden stichtingsbestuurders er al een statutenwijziging doorgedrukt waardoor een dividenduitkering mogelijk werd zonder goedvinden van de directie. Vroeger mocht die een veto uitspreken als financiële verplichtingen zo'n uitkering onverantwoord maakten.

Die twee zaken leidden ertoe dat de stichtingsbestuurders niet alleen het vertrouwen van directieleden verloren maar ook in conflict raakten met de Raad van Commissarissen. Die constateerde dat hij gepasseerd werd en dat de gang van zaken in strijd was met de governance code voor de zorg.

Ruzie alom

Niet lang na de ondertoezichtstelling wendden alle betrokken partijen - de aandeelhoudende stichtingen, de raad van commissarissen, directieleden en de cliëntenraad - zich tot de Ondernemingskamer, waarbij ze elkaar beschuldigden en om onmiddellijk ingrijpen bij anderen vroegen.

De Ondernemingskamer concludeerde dat de hele organisatie onbestuurbaar was, dat de nieuwe statuten niet deugen en dat de financiële situatie onmiddellijk ingrijpen nodig maakte. Hij besliste dat bij alle drie de vennootschapsorganen (aandeelhoudende stichtingen, RvC en directie) een buitenstaander moest worden benoemd met een beslissende stem. De beslissing of er ook een onderzoek moet komen naar wanbeleid werd aangehouden.

De nieuwe topman van de vennootschap PrivaZorg Management BV, Jeroen Collette, werd al meteen bij de uitspraak op 20 juni benoemd. Vervolgens benoemde de OK Mik Breek tot bestuurder van de beide aandeelhoudende stichtingen en Willemien Bisschot tot voorzitter van de RvC. Alle drie hebben ze in hun eigen orgaan de beslissende stem. Op 1 augustus maakte Privazorg bekend dat op hun verzoek een rij zittende functionarissen is teruggetreden: stichtingsbestuurder Teun Huisman (zijn medebestuurder Barend van Leeuwen ging eind 2018 met pensioen), drie commissarissen, en de beide directeuren van PrivaZorg.

Meer dan een incident

De affaire-Privazorg heeft een nieuwe impuls gegeven aan debatten over hoe marktwerking in de zorg uitpakt. Ook bij recente ziekenhuisfaillissementen kwam aan het licht (onder meer door toedoen van OR-leden van het Slotervaart Ziekenhuis) dat er vennootschappelijke constructies bestaan waardoor zorggeld aan de zorg kan worden onttrokken, ten bate van aandeelhouders. Het OR-platform LOMOZ stond hier op een recente conferentie bij stil.

Maar ook vanuit een oogpunt van medezeggenschapswetgeving is deze affaire meer dan een incident. Ondernemingsraden hebben nog steeds niet het recht om bij de Ondernemingskamer om een enquête naar wanbeleid te vragen. Cliëntenraden wel. En de rol die de cliëntenraad van Privazorg in deze procedure heeft gespeeld geeft aan hoe belangrijk dat recht kan zijn, in handen van partijen die het dichtst met hun neus op wantoestanden zitten en daar het eerst de gevolgen van dragen. Die cliëntenraad heeft namelijk geen bijrol gespeeld en indringende argumenten ingebracht. Zo had de statutenwijziging niet mogen worden doorgevoerd zonder het advies van de cliëntenraad te vragen. De cliëntenraad droeg ook gegevens aan over de rol die vertegenwoordigers van accountantskantoor Grant Thornton hebben gespeeld, en over dubbelfuncties van een commissaris.

De OK gaat niet op alle bezwaren van de cliëntenraad afzonderlijk in (dat is na zijn uitvoerige behandeling van wat andere partijen aanvoerden ook niet meer nodig) maar zegt wel dat de raad zijn eigen "valide bezwaren" heeft aangevoerd.

Wanbeleid

Onderzoeksjournalisten van Follow the Money en Trouw hebben de afgelopen tijd nog veel meer gegevens over Privazorg boven water gehaald. Onder andere over de rol van Grant Thornton, dat zich buitengewoon heeft ingespannen om zaken toe te dekken en daar vorstelijk aan heeft verdiend. De resultaten van dit journalistieke spitwerk zullen zonder twijfel een rol spelen bij de uiteindelijke beslissing over een onderzoek naar wanbeleid. En wellicht ook bij nieuwe pogingen om de accountancybranche te reinigen.

Redactie Inzicht, 12-08-2019